Νικόλαος Γαλάτης. Η αινιγματική φυσιογνωμία του και ο τραγικός του θάνατος

Ένας από τους συγγραφείς που ασχολήθηκαν με τον Νικόλαο Γαλάτη ήταν ο Ελευθέριος Μωραϊτίνης – Πατριαρχέας, ο οποίος συνέγραψε την ιστορική μονογραφία «Νικόλαος Γαλάτης – ο Φιλικός», το 2002.

Σύμφωνα λοιπόν με τον Πατριαρχέα ο Γαλάτης είχε πολλά προσόντα αλλά δεν ήταν ο κατάλληλος άνθρωπος να διοικήσει ως αρχηγός την Φιλική Εταιρεία και κατ’ επέκταση την Επανάσταση που προετοιμαζόταν. Τα μέλη της Αρχής απέβλεπαν σε κάποιον από τους πρώτους του Γένους. Ο Γαλάτης δεν ήταν τέτοιος ούτε μπορούσε να προσφέρει όσα ένας Καποδίστριας ή ένας Υψηλάντης. Εξ άλλου στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες είχε κάνει πολλές αταξίες. Όμως ουδέποτε υπήρξαν αποδείξεις ότι ήταν σπάταλος ή ξόδευε χρήματα της Φιλικής Εταιρείας. Πολύ περισσότερο ότι σκέφτηκε να την προδώσει.

Ο Φιλήμων (1798 – 1874), ιστορικός και εκδότης της εφημερίδας «Αιών», ο οποίος είχε κατηγορήσει και τον Ξάνθο, καταλογίζει στον Γαλάτη πρόθεση προδοσίας αόριστα και χωρίς αποδείξεις και ατυχώς η Ιστορία επηρεάστηκε από αυτά.

Ο Σπύρος Μελάς (1882 – 1966) άγγιξε σχεδόν την αλήθεια γράφοντας ότι ο Γαλάτης καταγόταν από λαμπρό γένος, είχε εξαιρετική μόρφωση αλλά και ορμή. Έχοντας συνείδηση της υπεροχής του ζήτησε από τους ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας να του παραδώσουν τα έγγραφά της. Αυτοί αρνήθηκαν και η οργή του τον τύφλωσε και τους φοβέρισε ότι θα πήγαινε στην Αγγλική Πρεσβεία, με την οποία διατηρούσε άριστες σχέσεις, για να φανερώσει τα πάντα.

Οι άλλοι αρχηγοί, τονίζει ο Μελάς, μπορεί να μην είχαν τα προσόντα του Γαλάτη αλλά ήταν άνθρωποι σοβαροί που δεν μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο το έργο τους αφήνοντάς το στη διάθεση του Γαλάτη. Έβαλαν λοιπόν έναν συμπατριώτη τους καπετάνιο, μέλος της Φιλικής Εταιρείας, να τον παρακολουθεί. Ο Γαλάτης το αντιλήφθηκε και έπαιξε παιχνίδι. Έκανε μια μέρα πως πήγε στο σπίτι του Χαλέτ Εφέντη στην Κωνσταντινούπολη να προδώσει την Εταιρεία. Ο καπετάνιος τον εμπόδισε και ο Γαλάτης του είπε «ε, ναι θα σας πρόδιδα, αφού δεν μου παραδίδετε το αρχείο».

Κάπως έτσι θα έγιναν μάλλον τα πράγματα χωρίς να υπάρχει πάντως βεβαιότητα. Όσα εις βάρος του Γαλάτη ιστορεί ο Φιλήμων το πιθανότερο είναι να χαλκεύτηκαν για να δικαιολογήσουν την μετέπειτα εκτέλεση του Γαλάτη, που όταν έγινε αντιληπτή δημιούργησε μεγάλη αναταραχή.

Είναι πάντως σίγουρο ότι η δολοφονία του Γαλάτη σχεδιάστηκε αμέσως μετά το θάνατο του Σκουφά, ο οποίος τον προστάτευε. Ο Ξάνθος στα απομνημονεύματά του επιμένει ότι η απόφαση θανάτωσης του Γαλάτη υπήρξε έργο του Τσακάλωφ από κοινού με τον επιστήθιο φίλο του Γαλάτη, τον Πάνο Δημητρόπουλο, αρματολό από το Μοριά. Θεωρεί ότι η εκτέλεση του Γαλάτη ήταν επιβεβλημένη για να μην διαρρεύσει το μυστικό της Εταιρείας και να ματαιωθεί το τόσο μεγάλο έργο της.

Αν όλα αυτά είναι σωστά και σύμφωνα πάντα με τον Πατριαρχέα τη μεγαλύτερη ευθύνη για τη δολοφονία του Γαλάτη την έχει ο Τσακάλωφ. Και αυτό διότι ο Τσακάλωφ ήταν το μέλος της Αρχής που αποφάσισε τη δολοφονία και που στη συνέχεια έπεισε τον Δημητρόπουλο να την εκτελέσει.

Δεν μπορούμε όμως να καταδικάσουμε αυτούς τους ανθρώπους ως κοινούς εγκληματίες. Θα πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι διακυβεύονταν όσα με τόσο κόπο είχε επιτύχει η Φιλική Εταιρεία.

Να μην ξεχνάμε ότι ο Γαλάτης δρούσε κάποιες φορές με έναν ενθουσιασμό που συχνά δεν ξεχώριζε από την τρέλα. Γι’ αυτό έγινε και «σύμβολο των απόλυτων ημερών της νιότης που προσφέρει όλο το πάθος της τρικυμισμένης ψυχής του στον έρωτα αλλά και στον αγώνα για τη λευτεριά».

Κατά τη γενικώς παραδεδεγμένη άποψη η εκτέλεση του Γαλάτη έγινε στην Ερμιόνη τον Ιανουάριο το 1819. Όπως αναφέρει ο Πατριαρχέας στο βιβλίο του, ο ίδιος επισκέφτηκε την Ερμιόνη, για μια επιτόπια έρευνα και εκεί είχε την τύχη να συναντήσει τον φιλόλογο  Απόστολο Γκάτσο, τον οποίο αποκαλεί λόγιο. Ο Γκάτσος του υπέδειξε, σύμφωνα με την προφορική παράδοση, το σημείο που αποβιβάστηκε στη θέση Μπίστι στην Ερμιόνη η ομάδα του Τσακάλωφ, το οποίο σημείο φέρει την αρβανίτικη ονομασία «Σκάβιζα ε Γαλιότσι» δηλαδή η Σκάλα (αποβάθρα) του Γαλάτη και κάπου εκεί έγινε η δολοφονία.

Η εκτέλεση του Γαλάτη

Στο βίντεο που ακολουθεί αποτυπώνεται ο σχεδιασμός της εκτέλεσης του Γαλάτη στην Κωνσταντινούπολη (1818) καθώς και το τραγικό του τέλος στην Ερμιόνη (1819).

Το απόσπασμα είναι παρμένο από το ιστορικό δράμα «Νικόλαος Γαλάτης» του Σπύρου Ευαγγελάτου, που ανέβηκε στην Ερμιόνη (Μάρτιος 2019) σε διασκευή Τίνας Αντωνοπούλου και σκηνοθεσία Δημήτρη Σίδερη με τη συνεργασία ΙΛΜΕ και ΘΟΕ. Εμφανίζονται οι ερασιτέχνες ηθοποιοί: Γιώργος Λεβέντης (Γαλάτης), Ηρώ Σαρδελή (Ηνογέτνη) Θανάσης Πάτσιος (Ξάνθος) Παναγιώτης Δερματάς (Τσακάλωφ), Κώστας Πεντεδέκας (Δημητρόπουλος) και Μανώλης Σκούρτης (Καπετάν Λειβαδάς).

Τίνα Αντωνόπουλου, φιλόλογος

Η Φιλική Εταιρεία, ο Εμμανουήλ Ξάνθος και το άδοξο τέλος του. Ο θάνατος του Νικολάου Σκουφά.

Ο Εμμανουήλ Ξάνθος καταγόταν από την Πάτμο. Η γέννησή του χρονολογείται το 1772. Μαθήτευσε στην Πατμιάδα Σχολή. Στα 20 του χρόνια βρίσκεται στην Τεργέστη, όπου εργάζεται σε ναυτιλιακό γραφείο.

Το 1812 σε ένα ταξίδι του στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στη Λευκάδα μυήθηκε στον τεκτονισμό. Ένα χρόνο αργότερα ασχολούμενος με το εμπόριο πήγε στην Οδησσό όπου  γνώρισε τον Σκουφά και τον Τσακάλωφ. Εκεί συλλαμβάνουν την ιδέα ίδρυσης της Φιλικής Εταιρείας (14 Σεπτ. 1814) επηρεασμένοι από τις ιδέες και την οργάνωση του τεκτονισμού.

Οι τρεις ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας αναζητούσαν ένα πρόσωπο εγνωσμένου κύρους για να του αναθέσουν την ηγεσία. Άφηναν υπονοούμενα στους μυημένους για ευνόητους λόγους ότι υπήρχε Ανώτατη Αρχή με επικεφαλής τον Τσάρο, γεγονός το οποίο δεν ήταν αληθές. Μετά το 1817 που ο Νικόλαος Γαλάτης απέτυχε να πείσει τον Καποδίστρια να αναλάβει την ηγεσία της Φιλικής Εταιρείας, αναλαμβάνει ο Ξάνθος αρχές του 1820 να κάνει μια δεύτερη προσπάθεια να πείσει τον Καποδίστρια για την ανάληψη της ηγεσίας. Ο Καποδίστριας αρνείται και πάλι.

Ως εκ τούτου ο Ξάνθος πρότεινε στον πρίγκηπα Αλέξανδρο Υψηλάντη, αξιωματικό του Ρωσικού Στρατού και Ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας, να αναλάβει την ηγεσία της Φιλικής Εταιρείας. Ο Υψηλάντης δέχθηκε την πρόταση και στις 12 Απριλίου 1820 ανέλαβε επισήμως την ηγεσία της Φιλικής Εταιρείας. Ίδρυσαν την «Εθνική Κάσα» δηλαδή ταμείο για την οικονομική ενίσχυση του απελευθερωτικού Αγώνα.

Λίγο πριν την άφιξη του Καποδίστρια στην Ελλάδα το 1828 ο Ξάνθος αναχώρησε από το Βουκουρέστι, όπου είχε αποσυρθεί και ιδιώτευε και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Έμεινε λησμονημένος μέχρι που οι σύγχρονοί του πίστευαν ότι είχε πεθάνει. Αυτό πίστεψε και ο Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος, επιφανές μέλος της Φιλικής Εταιρείας, ο οποίος στην εφημερίδα «Αιών», της οποίας εκδότης ήταν ο ιστορικός Ιωάννης Φιλήμων, κατηγόρησε τον Ξάνθο ότι καταχράστηκε χρήματα της «Εθνικής Κάσας». Αυτό έγινε αιτία να εκδώσει ο Ξάνθος το έργο του «Απομνημονεύματα περί Φιλικής Εταιρείας» το 1845 στην Αθήνα, στο οποίο ανέτρεπε τις εναντίον του κατηγορίες. Έτσι ο Φιλήμων αναγκάστηκε να ανασκευάσει τις κατηγορίες.

Ο Ξάνθος στην Αθήνα έζησε παραγκωνισμένος και πάμφτωχος διαμένοντας στην Πλάκα σ’ ένα φτωχόσπιτο με τη μονάκριβη κόρη του. Τιμήθηκε από την Πολιτεία με τον «Χρυσό Σταυρό του Σωτήρος» για τις υπηρεσίες του προς το Έθνος και του απονεμήθηκε ένα μικρό επίδομα, το οποίο ουδέποτε έλαβε.

Μετά την Επανάσταση της 3^ης Σεπτεμβρίου 1843 συνήθιζε να παρακολουθεί από τα θεωρία της Βουλής τις συνεδριάσεις της. Συνήθως αυτές οι συνεδριάσεις ήταν επεισοδιακές και κατέληγαν πολλές φορές όχι μόνο η αίθουσα συνεδριάσεων αλλά και οι διάδρομοι και τα θεωρία να μετατρέπονται σε πεδίο μάχης. Σε μία τέτοια συνεδρίαση που συνέβη τον Νοέμβριο του 1852 έτρεξε να φύγει και ο Ξάνθος και καθώς κατέβαινε τις σκάλες ποδοπατήθηκε από το πλήθος. Μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο όπου και πέθανε. Αρχικά κανείς δεν ήξερε ποιος ήταν ο νεκρός. Δύο ημέρες μετά η εφημερίδα «Αιών» αποκάλυψε ότι ο γέροντας που ποδοπατήθηκε ήταν ο Εμμανουήλ Ξάνθος.

Το 1930 στήθηκε ο ανδριάντας του στην πλατεία Φιλικής Εταιρείας (Κολωνακίου).

Ο θάνατος του Σκουφά στην Κωνσταντινούπολη    

Η έδρα της Φιλικής Εταιρείας μεταφέρθηκε το 1818 από την Οδησσό στην Κωνσταντινούπολη. Από εκεί και ύστερα μυούνται πολλά μέλη στη Φιλική Εταιρεία. Εκεί μυείται και ο Παναγιώτης Σέκερης, ο οποίος συνεισέφερε τα μέγιστα στην χρηματοδότηση της εταιρείας.

Ο Σκουφάς πίστευε ότι έπρεπε η έδρα της Φιλικής Εταιρείας να μεταφερθεί στην Πελοπόννησο επειδή πίστευε ότι η Πελοπόννησος ήταν η καταλληλότερη περιοχή για την έναρξη του Αγώνα. Γι’ αυτόν τον σκοπό προγραμμάτιζε ταξίδι στη Μάνη.

Δυστυχώς δεν πρόλαβε να το πραγματοποιήσει διότι είχε κλονισθεί η υγεία του και έτσι επήλθε ο θάνατός του στις 31 Ιουλίου 1818 στην Κωνσταντινούπολη σε ηλικία 39 ετών και ετάφη εκεί στον Ι. Ναό των Ταξιαρχών.

Ο θάνατός του ήταν βαρύ πλήγμα για την Φιλική Εταιρεία αλλά και για τον Γαλάτη που έχασε έναν θερμό υποστηρικτή του. Το έργο του Σκουφά εκτιμήθηκε θετικά και από τους συγχρόνους του και από τους μεταγενέστερους.

Στο βίντεο που ακολουθεί θα παρακολουθήσετε τις τελευταίες στιγμές του Σκουφά στην Κωνσταντινούπολη το 1818. Το απόσπασμα είναι παρμένο από το ιστορικό δράμα «Νικόλαος Γαλάτης» του Σπύρου Ευαγγελάτου, που ανέβηκε στην Ερμιόνη (Μάρτιος 2019) σε διασκευή Τίνας Αντωνοπούλου και σκηνοθεσία Δημήτρη Σίδερη. Εμφανίζονται οι ερασιτέχνες ηθοποιοί: Χρήστος Σπανός (Σκουφάς), Θανάσης Πάτσιος (Ξάνθος), Παναγιώτης Δερματάς (Τσακάλωφ) και Γιώργος Λεβέντης (Γαλάτης).

Τίνα Αντωνοπούλου, φιλόλογος.

Αθανάσιος Τσακάλωφ. Η συνάντησή του με τον Νικόλαο Γαλάτη στη Μόσχα.

Ο Αθανάσιος Τσακάλωφ υπήρξε ένας εκ των συνιδρυτών της Φιλικής Εταιρείας. Γεννήθηκε το 1788 στα Ιωάννινα. Πιθανόν το επίθετό του να ήταν Τσάκαλος, το οποίο πηγαίνοντας στη Μόσχα, όπου ο πατέρας του ήταν έμπορος γουναρικών, το μετασχημάτισε σε Τσακάλωφ.

Μικρό παιδί ακόμα υπήρξε θύμα απαγωγής από τον Αλή Πασά. Ευτυχώς σώθηκε με πληρωμή λύτρων και τη μεσολάβηση του κοινοτικού άρχοντα Αλέξη Νούτσου, ο οποίος τον φυγάδευσε στη Μόσχα. Ίσως για λόγους ασφαλείας άλλαξε εκεί το όνομά του.

Στη Μόσχα συνέχισε τις σπουδές του και αργότερα βρέθηκε στο Παρίσι ως φοιτητής. Δεν γνωρίζουμε χρονολογίες. Πάντως το 1809 συμμετείχε στην ίδρυση της πολιτικοφιλανθρωπικής εταιρείας, γνωστής ως «Ελληνόγλωσσον Ξενοδοχείον» στο Παρίσι. Εκεί μυήθηκε στο Γαλλικό τεκτονισμό.

Δεν γνωρίζουμε ποιος από τους τρεις πρώτους (Σκουφάς, Τσακάλωφ, Ξάνθος) συνιδρυτές της Φ.Ε. συνέλαβε την ιδέα της ίδρυσής της. Τα αρχικά του Τσακάλωφ στη Φ.Ε. ήταν ΑΒ, του Σκουφά ΑΓ και του Ξάνθου ΑΔ.

Τον Οκτώβριο του 1814 συναντάμε τον Τσακάλωφ να συνοδεύει τον Σκουφά σε ταξίδι του στη Μόσχα. Εδώ εντείνεται η δράση των τριών ιδρυτών της Φ.Ε. Συγκεκριμένα τελειοποιούν το σύστημα της κατήχησης μελών, σχέδιο το οποίο είχαν συλλάβει αρχικά στην Οδησσό. Στη Μόσχα κατήχησαν και τον Γεώργιο Σέκερη, μεγαλέμπορο, ο οποίος ενίσχυσε οικονομικά την Εταιρεία και στη συνέχεια τον Αντώνιο Κομιζόπουλο, μεγαλέμπορο από την Φιλιππούπολη.

Ο Τσακάλωφ παρουσιάζεται ως πρόσωπο συγκρατημένα διστακτικό. Θεωρούσε ότι έπρεπε να περιμένουν να ωριμάσουν οι συνθήκες δεδομένου ότι μετά την ήττα του Ναπολέοντα, στο συνέδριο της Βιέννης (Οκτώβριος 1814 – Ιούνιος 1815), που ακολούθησε, ενισχύθηκαν οι μοναρχίες. Ανάμεσα στα άλλα που πρέσβευαν οι ηγεμόνες των νικητριών δυνάμεων ήταν και η αποτροπή των εθνικών εξεγέρσεων και επαναστάσεων. Έπρεπε επίσης κατά την γνώμη του Τσακάλωφ να οργανωθούν ο Μοριάς και η Ρούμελη στρατιωτικά. Επιπροσθέτως φανταζόταν την υπόθεση της ελευθερίας ζήτημα μόρφωσης όπως ο Κοραής, ο Ρήγας, Καποδίστριας, ο Άνθιμος Γαζής.

Ο Ξάνθος στα απομνημονεύματά του αναφέρει ότι προτάθηκε αρχικά στον Τσακάλωφ, λόγω της καλής γνώσης της ρωσικής γλώσσας που κατείχε, να μεταβεί στην Πετρούπολη και να πείσει τον Καποδίστρια να αναλάβει την ηγεσία της Φ.Ε. Ο Τσακάλωφ αρνήθηκε.

Συνάντηση Τσακάλωφ – Γαλάτη  

Ο Γαλάτης μετά τη μύησή του στη Φ.Ε. ξεκίνησε από την Οδησσό για την Πετρούπολη. Όμως θα κάνει πρώτα στάση στη Μόσχα.

Ας μεταφερθούμε τώρα στη Μόσχα. Αρχή φθινοπώρου 1816. Ακμάζουσα η Ελληνική παροικία. Πολλοί οι Έλληνες που κατοικούν εκεί. Λόγιοι , έμποροι. Εξέχουσα η θέση των Ελλήνων Φαναριωτών. Βρισκόμαστε στην αίθουσα υποδοχής του μεγάρου που κατοικεί η Δούκισσα Κατερίνα Πέτροβνα Τσερκασώφ, γαλλικής καταγωγής. Το σπίτι της ωραιότερο και από ανάκτορο.

Μεταξύ των καλεσμένων της ο Μάνθος Ριζάρης, έμπορος εύπορος στη Μόσχα, ο Αθανάσιος Τσακάλωφ, έμπορος και αυτός.

Η Δούκισσα έχει καλέσει και τον Γαλάτη, ο οποίος προφανώς έχει εκμεταλλευτεί τις γνωριμίες του και τις καλές συστάσεις που έχει. Συνοδεύεται από τον Δημητρόπουλο, ο οποίος συστήνεται ως έμπιστος σωματοφύλακας του Γαλάτη.

Γιατί ο Γαλάτης πηγαίνει στη Μόσχα; Διότι πληροφορήθηκε ότι στο σπίτι της Δούκισσας φιλοξενείται ο Γραμματέας του Καποδίστρια Βενιαμίν Μαντούμπλιν. Θέλει λοιπόν να τον γνωρίσει πιστεύοντας ότι ο Μαντούμπλιν θα επηρεάσει θετικά τον Καποδίστρια, που είναι αμφίβολο αν ήταν θείος του Γαλάτη, όπως ο ίδιος είχε δηλώσει.

Σ’ αυτό το σαλόνι της Δούκισσας μάς περιμένουν δύο εκπλήξεις.

Η πρώτη. Ο Γαλάτης θα αποκαλύψει τον ορμητικό και εν πολλοίς ανάγωγο χαρακτήρα του και θα κάνει άσχημη εντύπωση στους παρισταμένους και ιδιαίτερα στον Τσακάλωφ.

Η δεύτερη. Θα γνωρίσει τον έρωτα στο πρόσωπο της Ηνογέτνης, ανιψιάς της Δούκισσας και αρραβωνιαστικιάς του Γραμματέα του Καποδίστρια.

Στο βίντεο που ακολουθεί θα παρακολουθήσετε τι διαδραματίστηκε στο σαλόνι της Δούκισσας, σύμφωνα με απόσπασμα από το ιστορικό δράμα «Νικόλαος Γαλάτης» του Σπύρου Ευαγγελάτου, που ανέβηκε στην Ερμιόνη (Μάρτιος 2019) σε διασκευή Τίνας Αντωνοπούλου και σκηνοθεσία Δημήτρη Σίδερη. Εμφανίζονται οι ερασιτέχνες ηθοποιοί Χρύσα Τσίρνα (Δούκισσα), Γιώργος Π. Δημαράκης (Γαλάτης), Παναγιώτης Δερματάς (Τσακάλωφ) και Ηρώ Σαρδελή (Ηνογέτνη).

Τίνα Αντωνοπούλου, φιλόλογος.

Όρκος Φιλικών. Μύηση αγωνιστών του Κάτω Ναχαγιέ στη Φ.Ε. Μύηση Γαλάτη.

Το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ερμιόνης για τα 200 χρόνια από την έναρξη του Απελευθερωτικού Αγώνα 1821 παρουσιάζει σε συνέχειες τη δράση των ιδρυτών της Φιλικής Εταιρείας αλλά και προσώπων που μυήθηκαν σ’ αυτήν.

Η μύηση κάποιου προσώπου στη Φ.Ε. δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Έπρεπε να υπάρχουν συστάσεις για το πρόσωπο, το οποίο επρόκειτο να μυηθεί, ότι είναι αληθινός πατριώτης, ότι δεν ανήκε σε άλλη οργάνωση και ότι θα διαφύλαττε με κίνδυνο της ζωής του τα μυστικά της Εταιρείας.

Όταν διασφαλίζονταν οι προϋποθέσεις αυτές το προς μύηση άτομο ορκιζόταν στο Ευαγγέλιο ή σε κάποιο εικόνισμα. Στην τελετή ορκωμοσίας συμμετείχε ένα μέλος της Φ.Ε. καθώς και κληρικός της Ορθόδοξης Εκκλησίας, ο οποίος δεν γνώριζε για λόγους ασφαλείας το περιεχόμενο του όρκου.

Η τήρηση του όρκου ήταν βασικός όρος και ζωτικής σημασίας για να διασφαλιστεί η μυστικότητα, ούτως ώστε η Εταιρεία να φέρει σε πέρας το σκοπό της, που ήταν η απελευθέρωση του Γένους.

Παραθέτουμε αποσπάσματα του όρκου των Φιλικών, όπως είναι αναρτημένα στην ιστοσελίδα του Δήμου «Νικόλαος Σκουφάς» :

«Ενώπιον του αληθινού Θεού, αυτοθελήτως ορκίζομαι, ότι θέλει είμαι πιστός εις την Εταιρίαν κατά πάντα και δια πάντα.

Και δεν θέλει φανερώσω το παραμικρόν από τα σημεία της και τους λόγους της, μήτε θέλει δώσω να καταλάβουν ποτέ ότι εγώ ηξεύρω τίποτα περί αυτής κατ’ ουδένα τρόπον. Μήτε εις συγγενείς μου, μήτε εις πνευματικόν μου, μήτε εις φίλον μου. …

Ορκίζομαι ότι εις το εξής δεν θέλει έμβω εις καμίαν άλλην εταιρίαν, οποία και αν είναι, μήτε εις κανένα δεσμόν υποχρεωτικόν. Αλλά μάλιστα ότι δεσμόν ήθελεν έχω εις τον κόσμον, θέλω τον νομίζη πάντη αδιάφορον, ως προς την εταιρίαν και ως μηδενικόν. …

Ορκίζομαι ότι θέλει θρέφω εις την καρδίαν, αδιάλλακτον μίσος εναντίον των τυράννων της πατρίδος μου, των οπαδών και ομοφρόνων τούτων. Θέλει ενεργώ παντή τρόπω προς βλάβην τους και όταν η περίστασις το συγχωρήση τον εξολοθρευμόν τους. …

Τέλος πάντων, ορκίζομαι εις σε, ω ιερά (πλήν τρισαθλία) πατρίς μου. Ορκίζομαι εις τας πολυχρονίους βασάνους σου. Ορκίζομαι εις τα πικρά δάκρυα τα οποία έχυσαν και χύνουν τα ταλαίπωρα τέκνα σου, εις τα ίδιά μου δάκρυα, τα οποία εις ταύτην την στιγμήν, και εις την μέλλουσαν ελευθερία των ομογενών μου, ότι αφιερώνομαι όλος εις σε, ότι εις το εξής θέλει είσαι η αιτία και ο σκοπός των διαλογισμών. …»

Από την επαρχία μας (Κάτω Ναχαγιέ) μέλη της Φ.Ε. ήταν οι παρακάτω:

Από το Κρανίδι.

Κρέστας Αρσένιος (Παπαρσένης). Μυήθηκε το 1818 από τον Σπετσιώτη Γεώργιο Πάνου.

Μερεμέτης Δημήτριος και Όρσος Ιωάννης. Δεν γνωρίζουμε την χρονολογία μύησής τους ούτε από ποιον μυήθηκαν.

Ζέρβας Κωνσταντίνος. Μυήθηκε το 1820.

Ζέρβας Αναγνώστης (Λογοθέτης) και Νόνης Βασίλειος. Μυήθηκαν το 1821.

Κρέστας Νικόλαος, Τριγκάκης Σπύρος και Μερεμέτης Ιωάννης. Δεν γνωρίζουμε την χρονολογία μύησής τους.

Κατά πάσα πιθανότητα χωρίς να είναι επιβεβαιωμένο μέλη της Φ.Ε. ήταν επίσης οι Λάμπρου Νικόλαος  (Καπετάν Κρανιδιώτης), Γουζούασης Αγγελής, Βισβίκης Ανδρέας, Λέκκας Αναγνώστης, Λάμπρου Κώστας, Ζέρβας Σπυρίδων, Γκιώνης Κωνσταντίνος και Στρίγκος Ιωάννης.

Από την Ερμιόνη.

Γιάννης και Σταμάτης Μήτσας. Μυήθηκαν το 1819 ή το 1820 από τον Μεσσήνιο Χρήστο Παπαγεωργίου ή Αναγνωσταρά.

Χατζησταύρου Αναγνώστης, προεστός Ερμιόνης. Μυήθηκε το 1819 από τον Αρχιμανδρίτη Παπαρσένη και τον Σπετσιώτη προεστό Γκίκα Μπόταρη.

Τα στοιχεία για τα μέλη της Φιλικής Εταιρείας στην περιοχή μας αντλήθηκαν από τα βιβλία «Μητρώον Κρανιδιωτών Αγωνιστών» και «Μητρώον Ερμιονέων Αγωνιστών» του Γεωργίου Μ. Βουτσίνου.

Μύηση Γαλάτη

Ο Νικόλαος Γαλάτης μυήθηκε στη Φ.Ε. από τον Νικόλαο Σκουφά στην Οδησσό το 1816.  Είναι γεγονός ότι ο Γαλάτης εντυπωσίασε τον Σκουφά λόγω της μόρφωσής του, του παρουσιαστικού του και της ευφράδειάς του. Ο Σκουφάς αποφάσισε λοιπόν στα χέρια αυτού του ανθρώπου να αποθέσει την τύχη του μεγάλου ονείρου του.

Ακολουθεί το βίντεο με τη μύηση του Γαλάτη από το ιστορικό δράμα «Νικόλαος Γαλάτης» του Σπύρου Ευαγγελάτου, όπως παρουσιάστηκε στην Ερμιόνη στις 23 και 25 Μαρτίου 2019, με τη συνεργασία ΙΛΜΕ και ΘΟΕ. Εμφανίζονται οι ερασιτέχνες ηθοποιοί Χρήστος Σπανός (Σκουφάς) και Γιώργος Δημαράκης (Γαλάτης).

Τίνα Αντωνοπούλου, φιλόλογος.

Το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ερμιόνης για τα 200 χρόνια από την έναρξη του Απελευθερωτικού Αγώνα 1821 παρουσιάζει σε συνέχειες τη δράση των ιδρυτών της Φιλικής Εταιρείας αλλά και προσώπων που μυήθηκαν σ’ αυτήν.

Νικόλαος Σκουφάς και Νικόλαος Γαλάτης

Ο Νικόλαος Σκουφάς γεννήθηκε στο Κομπότι της Άρτας το 1779. Το πρώτο του επάγγελμα ήταν πιλοποιός, δηλαδή κατασκευαστής σκούφων. Όταν μεγάλωσε πήγε στην Άρτα, όπου άνοιξε μαγαζί. Μη αντέχοντας όμως την καταπίεση του Αλή Πασά ξενιτεύτηκε και εγκαταστάθηκε στη Χριστιανική Ρωσική Οδησσό. Αρχικά πήγε πολύ καλά οικονομικά δεδομένου ότι και η Ρωσική πόλη πρόσφερε ευκαιρίες και αρκετοί Έλληνες πρόκοψαν σ’ αυτήν οικονομικά. Στη συνέχεια όμως ο Σκουφάς χρεωκόπησε.

Στην ψυχή του όμως είχε γεννηθεί η ιδέα της απελευθέρωσης της πατρίδας του. Γι’ αυτόν το σκοπό ίδρυσε το 1814 μαζί με τους επίσης εμπόρους Αθανάσιο Τσακάλωφ και Εμμανουήλ Ξάνθο μια εταιρεία με σκοπό να οργανώσουν και να προετοιμάσουν την επανάσταση των σκλαβωμένων Ελλήνων. Την ονόμασαν, άγνωστο γιατί, Φιλική Εταιρεία.

Στις 7 Ιουλίου του 1816 έφθασε στην Οδησσό, όπου βρισκόταν και ο Σκουφάς, ο  Νικόλαος Γαλάτης. Ήταν γόνος οικογένειας ευγενών, ο πατέρας του ήταν εύπορος διπλωμάτης. Άλλοι έλεγαν τον Νικόλαο ευπατρίδη, άλλοι αριστοκράτη. Ο ίδιος αποκαλείτο κόμης και ήταν Ιθακήσιος στην καταγωγή.

Το πρόσωπό του συγκέντρωνε όλα τα προσόντα ομορφιάς, ήταν ευγενικός και κομψός. Πρέπει να γεννήθηκε το 1792 ή το 1794. Είχε εξαιρετική μόρφωση με σπουδές στη Σμύρνη, στις Κυδωνιές (Αϊβαλί) και στο Παρίσι. Μίλαγε εκτός των ελληνικών, ιταλικά και γαλλικά. Επομένως αν συγκρίνουμε τον Γαλάτη με τους τρεις γνωστούς ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας καταλαβαίνουμε ότι κανείς δεν μπορούσε να συγκριθεί μαζί του σε προσόντα ως προς τη μόρφωση.

Μέσα από το ιστορικό δράμα «Νικόλαος Γαλάτης» του Σπύρου Ευαγγελάτου εκτυλίσσεται η ιστορία της Φιλικής Εταιρείας, ο πατριωτισμός των μελών της, το πάθος και η δίψα για την ελευθερία, η προετοιμασία για τον απελευθερωτικό αγώνα αλλά και ανθρώπινα πάθη και έριδες, προσωπικές φιλοδοξίες και εγωισμοί.

Η διασκευή του θεατρικού έργου έγινε από την φιλόλογο και πρόεδρο του ΙΛΜΕ Τίνα Αντωνοπούλου, η σκηνοθεσία από τον εκπαιδευτικό και πρόεδρο του Θεατρικού Ομίλου Ερμιονίδας Δημήτρη Σίδερη. Η παράσταση ανέβηκε στις 23 και 25 Μαρτίου 2019 στο Πνευματικό Κέντρο Ερμιόνης, 200 χρόνια μετά από τη δολοφονία του Γαλάτη στην Ερμιόνη, με τη συνεργασία ΙΛΜΕ και ΘΟΕ.

Οδησσός 1816. Συνάντηση Σκουφά – Γαλάτη

Στο παρακάτω απόσπασμα του ιστορικού δράματος θα παρακολουθήσετε στην πρώτη θεατρική πράξη την συνάντηση του Σκουφά με τον Γαλάτη αλλά και με τον αρματολό Πάνο Δημητρόπουλο στο λιμάνι της Οδησσού το 1816.

Συμμετέχουν με σειρά εμφάνισης οι παρακάτω ερασιτέχνες ηθοποιοί:

1. ΚΑΠΕΤΑΝ ΛΙΒΑΔΑΣ. Μανώλης Σκούρτης (μαθητής Α΄ Λυκειου)
2. ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΣ Α΄. (Ρωσικού στρατού). Παναγιώτης Παπαμιχαήλ (μαθητής Γ΄ Γυμνασίου)
3. ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΣ Β΄. (Ρωσικού Στρατού). Άγγελος Μπαλαμπάνης (μαθητής Β΄ Γυμνασίου)
4. ΣΚΟΥΦΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ. Χρήστος Σπανός
5. ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΟΣ. Κώστας Πεντεδέκας
6. ΓΑΛΑΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ.  Γιώργος Δημαράκης του Παναγιώτη

Η βιντεοσκόπηση της θεατρικής παράστασης είναι ευγενική προσφορά του Κοσμά Γεωργίου.

Τίνα Αντωνοπούλου, φιλόλογος.