Του Γιώργου Φασιλή*

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Μεγάλο το βάρος της ευθύνης, όταν καλείσαι να ερευνήσεις και να παρουσιάσεις ένα θέμα που σχετίζεται με κορυφαία ιστορικά γεγονότα της πατρίδας και αγγίζει τις καρδιές ολόκληρης της Ελληνικής κοινωνίας.

Τον Αύγουστο 2012 στην Ερμιόνη, σε ένα μεγάλο και εξαίρετο ακροατήριο, είχα τη χαρά και μεγάλη τιμή να παρουσιάσω το θέμα “ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΜΙΑΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ. Η ΥΠΟΔΟΧΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΤΟΥ 1922 ΚΑΙ Η ΖΩΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΡΜΙΟΝΗ.”

Ένα πολύ ευαίσθητο θέμα, γεμάτο πόνο και δυστυχία και μεγάλη πρόκληση για μένα, αφού ανάλογη έρευνα δεν είχε ξαναγίνει στο παρελθόν. Ένα χρόνο πριν, με σεβασμό στη προσφυγιά, ξεκίνησα τη συλλογή στοιχείων, ένα εγχείρημα ομολογώ δύσκολο, διότι οι πληροφορίες από τα τοπικά αρχεία ήταν ελάχιστες και οι ζωντανές πηγές πληροφόρησης, οι πρωταγωνιστές δηλαδή, που έζησαν τις φοβερές στιγμές του 1922, δυστυχώς, δεν υπήρχαν στη ζωή.

Μοναδική πηγή μου οι απόγονοί τους, οι οποίοι μετά το αρχικό αναμενόμενο ξάφνιασμα, επειδή κάποιος θέλησε να ασχοληθεί με τις ρίζες τους, μου άνοιξαν τα σπίτια τους και τη καρδιά τους και με δέχτηκαν με ζεστασιά και μεγάλη διάθεση να βοηθήσουν. Αγκάλιασαν τη προσπάθειά μου, την έκαναν δική τους υπόθεση, με εμπιστεύθηκαν και με συγκινητική προθυμία, ήθελαν να μου μεταφέρουν τις αφηγήσεις των γονιών τους, αυτό το σπαρακτικό και συνάμα θαυμαστό βίωμα με τον πόνο της προσφυγιάς, αλλά και το κουράγιο τους για μια νέα αρχή. Στις ευχαριστίες μου, απαντούσαν ευγενικά: «Εμείς σ’ ευχαριστούμε, που βγάζεις από το σεντούκι μας κομμάτια της ζωής μας, για τα οποία είμαστε υπερήφανοι, αλλά κανένας μέχρι τώρα, δεν θέλησε να ασχοληθεί».

Με την ευκαιρία των 90 χρόνων της Μικρασιατικής τραγωδίας, το βράδυ αυτό, αποδώσαμε φόρο τιμής στις ψυχές των αθώων που σφαγιάστηκαν στα ματωμένα χώματα της Ιωνίας και σε εκείνους που θρηνώντας έφτασαν στην Ελλάδα ξεριζωμένοι. Εκτελέσαμε το ιερό καθήκον μας έναντι της ιστορικής αλήθειας, για την απώλεια του δεύτερου πυλώνα του Ελληνισμού, μιας άλλης Ελλάδας, ενός μέλους του εαυτού μας και του πολιτισμού μας.

Με υπερηφάνεια και συγκίνηση ταξιδέψαμε πίσω στο χρόνο, ανοίγοντας μια άγνωστη για τους πολλούς σελίδα της τοπικής μας ιστορίας, σχετικά με τη συμμετοχή της Ερμιόνης σε ένα από τα δραματικότερα κεφάλαια της Ιστορίας, τη τραγωδία του 1922. Η εκδήλωση αφιερώθηκε στους προγόνους μας, τους παππούδες και τις γιαγιάδες μας, που έζησαν σε αυτό τον τόπο ένα αιώνα πριν και αγκάλιασαν με στοργή τους ξεριζωμένους Μικρασιάτες. Αφιερώθηκε και σε όλους τους πρόσφυγες, αφιερώθηκε και σε όσους σήμερα μπορούν να αισθανθούν τι σημαίνει προσφυγιά.

Η προσφυγιά είναι ένα θέμα που μας προκαλεί και μας προσκαλεί να σκύψουμε στο πόνο, τη θλίψη και την εξαθλίωση, αλλά και στην υπερηφάνεια, την αξιοπρέπεια, την ψυχική δύναμη, τη δημιουργία και το πάθος για τη ζωή.

Ο ποιητής Νίκος Γκάτσος γράφει:

 “Άντρα και γείτονα και φίλε,

 στη φτώχεια και την προσφυγιά,

 μια παγωμένη σπίθα στείλε,

 να σου την κάνω πυρκαγιά”

 ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Πραγματοποιήθηκε στην Ερμιόνη, στις 17 και 18 Σεπτεμβρίου 2021, το επιστημονικό συνέδριο με θέμα « Η Εθνοσυνέλευση στην Ερμιόνη, το Σύνταγμα της Τροιζήνας και η επίδρασή τους στην Επανάσταση και στο δημοκρατικό βίο της σύγχρονης Ελλάδας ».

          Το συνέδριο αποτέλεσε την κορυφαία δράση των φετινών επετειακών εκδηλώσεων στο Δήμο μας, που συνδιοργάνωσαν το Νομικό Πρόσωπο  Κοινωνικής Πρόνοιας, Αλληλεγγύης, Πολιτισμού και Παιδείας του Δήμου Ερμιονίδας, ο Θεατρικός Όμιλος Ερμιονίδας και το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ερμιόνης.

          Η πρώτη ημέρα του συνεδρίου είχε πανηγυρικό χαρακτήρα και ήταν μία μουσικο – φιλολογική βραδιά με τίτλο «Δεν τους βαραίν’ ο πόλεμος, αλλ’ έγινε πνοή τους», στίχος από το ποίημα «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» του Διονυσίου Σολωμού.

          Η Δήμητρα Μπεχλικούδη, η οποία είχε την επιμέλεια των κειμένων, επέλεξε να παρουσιάσει μία συναρπαστική ιστορική λογοτεχνική διαδρομή με πρωταγωνιστές πρόσωπα-σύμβολα της Επανάστασης του ΄21.

          Το όλο εγχείρημα βασίστηκε σε υλικό που έδωσε η θεματολογία του Αγώνα και μετουσίωσαν σε έντεχνο λόγο οι νεοέλληνες ποιητές και πεζογράφοι. Τα λογοτεχνικά έργα απέδωσαν εξαιρετικά οι ερασιτέχνες ηθοποιοί του ΘΟΕ: Ευαγγελία Ηλιού, Γιούλα Καράμπελα, Νάντια Κωστελένου, Γιώργος Μιχαλόπουλος και  Δημήτρης Σίδερης.

         Ιδανικός ερμηνευτής των τραγουδιών που επελέγησαν για την περίσταση ήταν ο Βασίλης Λέκκας, που ενθουσίασε το κοινό με έργα Θεοδωράκη, Μαρκόπουλου, Χατζιδάκι, Ξαρχάκου, Λεοντή. Τον συνόδευσε στο πιάνο ο  Θοδωρής Μπρουτζάκης.

          Τη δεύτερη ημέρα διεξήχθησαν  οι  εργασίες  του  Επιστημονικού Συνεδρίου.

    Πρώτος εισηγητής ήταν ο Συνταγματολόγος και πρ. Ευρωβουλευτής,  κ. Κωνσταντίνος Μποτόπουλος, ο οποίος ανέπτυξε το θέμα: » Το Σύνταγμα της Τροιζήνας εντός  των Συνταγμάτων του Αγώνα και τα Συντάγματα του Αγώνα εντός της Επανάστασης του 1821″ . 

Επιχείρησε τη διασύνδεση των τριών Συνταγμάτων του Αγώνα (Επιδαύρου του 1822, Άστρους του 1823 και Τροιζήνας του 1827), τόσο μεταξύ τους όσο και σε σχέση με την πορεία προς την Ανεξαρτησία και τη δημιουργία ατελών μεν, πρωτότυπων και δημοκρατικών δε, κρατικών και πολιτειακών θεσμών.   

Ακολούθησε ο δεύτερος εισηγητής, κ. Σπύρος Βλαχόπουλος,  Καθηγητής Νομικής ΕΚΠΑ ο οποίος ανέπτυξε το θέμα: «Σύνταγμα της Τροιζήνας :  το τελειότερο των Συνταγμάτων της Επανάστασης».

Επικεντρώθηκε στα χαρακτηριστικά και στη συμβολή του τρίτου στη σειρά και πιο προηγμένου Συντάγματος, με έμφαση στον «προεδρικό» του χαρακτήρα και την ουσιαστική ενδυνάμωση των ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών.

Στη συνέχεια  ο  τρίτος  εισηγητής, κ. Ξενοφών Κοντιάδης, Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου Πάντειο Πανεπιστήμιο, Πρόεδρος Ιδρύματος «Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου», ανέπτυξε το θέμα: «Σύγκρουση και συναίνεση στη  Γ ΄  Εθνοσυνέλευση του Αγώνα» .

Αναφέρθηκε στις δραματικές πολιτικές συνθήκες του 1827, ως αποτέλεσμα αλλά και αποκρυστάλλωση των εμφυλίων συγκρούσεων του 1823 και 1824, καθώς και στις ιδιαίτερες συνθήκες υπό τις οποίες διεξήχθη η Τρίτη Εθνοσυνέλευση: διακεκομμένα και σε παράλληλες συνεδρίες –πρώτα στην Επίδαυρο, ύστερα στην Ερμιόνη, τελικά στην Τροιζήνα, με εντάσεις αλλά και δημοκρατικό φρόνημα και, εντέλει, με συμβολή στην εθνική συμφιλίωση.

Ακολούθησε η κ. Βασιλική Σειρηνίδου, Eπικ. Καθηγήτρια Ιστορίας ΕΚΠΑ, η  οποία  ανέπτυξε το θέμα:   : «Αναζητώντας το «δίκιο» στην επαναστατημένη Ελλάδα: Συντάγματα και λαϊκός νομικισμός (1822-1827)».

Επίκεντρο ήταν η επιστημονική της έρευνα για τον τρόπο που επικοινωνούσαν με τις Αρχές και προσέφευγαν στη Δικαιοσύνη οι Έλληνες εν μέσω του επαναστατικού Αγώνα, εν κενώ δικαίου αλλά επηρεασμένοι και συντελούντες στην πορεία διαμόρφωσης ενός σύγχρονου κράτους.                             

Και  τέλος  ο  κ. Αριστείδης Χατζής, Καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου & Θεωρίας Θεσμών στο ΕΚΠΑ,  Διευθυντής Ερευνών στο Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών (ΚΕΦΙΜ), Μέλος της επιτροπής  «Ελλάδα 2021» μίλησε για » Τα ελληνικά επαναστατικά Συντάγματα στο διεθνή Τύπο».

Διατύπωσε την άποψη ότι η ελληνική Επανάσταση ήταν μια φιλελεύθερη Επανάσταση, στην οποία προσέβλεπαν οι λαοί αλλά και οι πολιτικοί της Ευρώπης και έτσι αποτυπώθηκε, με συχνά ένθερμο φιλελληνισμό, στον Τύπο της εποχής και ιδίως στον βρετανικό.

Πρόεδρος του συνεδρίου ήταν ο συμπατριώτης μας, ομότιμος καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών  και  πρ. Πρύτανης, κ. Γιώργος Ζέρβας πλαισιωμένος από τον κ. Δημήτρη Σίδερη και την κ. Τίνα Αντωνοπούλου.

Πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 8 Ιουλίου 2017 η εκδήλωση που διοργάνωσε το ΙΛΜΕ στον κατάμεστο αύλειο χώρο του και είχε ως θέμα «Η κοινωνική και πολιτική ζωή των Ερμιονέων στην Αρχαιότητα μέσα από έμμετρες επιγραφές» με ομιλήτρια την κα Γεωργία Κατσαγάνη, Διδάκτορα του Πανεπιστημίου Αθηνών, Σχολική Σύμβουλο Φιλολόγων.

Η ομιλήτρια αρχικά αναφέρθηκε στις εκδοχές για την προέλευση του ονόματος «Ερμιόνη» δηλαδή την μυθολογική προέλευση καθώς και την επιστημονική ετυμολογία του ονόματος.

Μίλησε για την πολιτική οργάνωση της Ερμιόνης στην Αρχαιότητα καθώς και για τη θρησκευτική της ζωή αναφέροντας τις θεότητες που λατρεύονταν στην Ερμιόνη. Στη συνέχεια αναφέρθηκε στα νομίσματα της Αρχαίας Ερμιόνης, στην πνευματική της ζωή με τους ποιητές, τους κιθαριστές, τους καλλιτέχνες, τους υποκριτές της καθώς και τις δύο διαλέκτους της Αργολικής χερσονήσου.

Επικεντρώθηκε κυρίως σε τέσσερες επιγραφές της Αρχαίας Ερμιόνης και σχολίασε αναλυτικά τα κείμενα των επιγραφών τους. α) Επιγραφή του 3^ου αι. πΧ που ήταν χαραγμένη σε βάση αλλά σήμερα δεν σώζεται, β) επιγραφή που βρισκόταν εντοιχισμένη στον Ι. Ναό της Παναγίας του 2^ου  ή 3^ου αι. μΧ και σήμερα έχει χαθεί, γ) επιγραφή χαραγμένη σε μαρμάρινη βάση του 3^ου αι. μΧ και είναι εντοιχισμένη σήμερα στον Ι. Ναό των Ταξιαρχών και δ) επιγραφή χαραγμένη σε βάση μαρμάρινη σε μορφή βωμού, που βρίσκεται σήμερα εντός του βυζαντινού τείχους στη θέση Μπίστι. Είναι του 2^ου ή 3^ου αι. μΧ και φέρει ίχνη δύο πελμάτων στην επάνω πλευρά.

Τέλος αναφέρθηκε στα εξαγόμενα συμπεράσματα για την κοινωνική και πολιτική ζωή της Ερμιόνης με βάση τις επιγραφές της.

Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν οι ιερείς της Ερμιόνης, ο Δήμαρχος Ερμιονίδας, ο Πρόεδρος της Κοινότητας Ερμιόνης, Δημοτικοί και Κοινοτικοί Σύμβουλοι, Σχολικοί Σύμβουλοι, εκπρόσωποι φορέων και πολιτιστικών συλλόγων καθώς και πλήθος κόσμου.

Το ΙΛΜΕ ευχαριστεί την κα Γεωργία Κατσαγάνη για την εμπεριστατωμένη και επιστημονικά τεκμηριωμένη ομιλία της. Επίσης ευχαριστεί όσους βοήθησαν στην οργάνωση της εκδήλωσης και το πολυπληθές κοινό που παρακολούθησε με ενδιαφέρον την ομιλία.

Τίνα Αντωνοπούλου

ΥΓ. Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρη την ομιλία της Γεωργίας Κατσαγάνη, κάνοντας κλικ εδώ .