Η Εικόνα της Παναγίας της Προσφυγιάς

Του Πρωτοπρεσβύτερου Δημητρίου Ι. Αμπελά

Ίσως δεν είναι γνωστό στο ευρύ κοινό ότι στην Ερμιόνη υπάρχει μία εικόνα η οποία διασώθηκε από τη φωτιά και την καταστροφή του Μικρασιατικού Ελληνισμού και ως ευλογία μεταφέρθηκε στην Ερμιόνη όπου φυλάσσεται μέχρι σήμερα. Εκατό χρόνια πέρασαν από τότε και η εικόνα κρατούσε ως επτασφράγιστο μυστικό τη δική της ιστορία για να γίνει τώρα γνωστή.

Είναι μία εικόνα ρωσικής αναγεννησιακής τεχνοτροπίας με την Παναγία μας να κρατεί στο αριστερό της χέρι το Χριστό. Το δεξί της χέρι το προτάσσει στον Ιησού. Η Παναγία έχει βλεμματική επαφή στο Χριστό, και ο Χριστός ατενίζει τον πιστό. Εκτός από τα πρόσωπα, τα χέρια και τα πόδια του Ιησού, το υπόλοιπο μέρος της εικόνας καλύπτεται με ελαφρύ επάργυρο μέταλλο, ενώ τα δύο πρόσωπα Θεοτόκου και Ιησού φέρουν ακτινωτό επιχρυσωμένο φωτοστέφανο.

Η εικόνα είναι αντίγραφο της Παναγίας της Οδηγήτριας ή Ελεούσας του Τιχβίν. Η εμπρός αναγραφόμενη φράση λέει: «Πρεσβιάτα Μπογκορόντισσα Τιχίνφσκα» που σημαίνει: «Υπεραγία Θεοτόκος Τιχίνφσκα».

Είναι μία από τις δημοφιλείς εικόνες της Παναγίας στη Ρωσία λόγω της θαυματουργίας της και της εκκλησιαστικής παραδόσεως που θέλει να την έχει φιλοτεχνήσει πρώτος ο Απόστολος και Ευαγγελιστής Λουκάς ο οποίος έστειλε την εικόνα μαζί με τα συνταχθέντα από αυτόν Ευαγγέλιο και τις Πράξεις των Αποστόλων στον «κράτιστο» Θεόφιλο τον Αντιοχέα. Μετά από πολλές περιπέτειες η εικόνα πλέον βρίσκεται θησαυρισμένη στην Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου της πόλεως Τιχβίν που είναι κτισμένη κοντά στον ομώνυμο ποταμό Τιχβίνα.

Πως στα μέρη της Μικράς Ασίας επικράτησαν εικόνες ρωσικής τεχνοτροπίας;

Από τον 16^ο αιώνα και εξής παρατηρείται διακίνηση πλήθους εικόνων ρωσικής τεχνοτροπίας, που κατακλύζουν τις επαρχίες της Μικρασίας, της Ανατολικής Μεσογείου, της Ελλάδος και των Βαλκανίων. Η Ρωσία επιδεικνύει τους λατρευτικούς και ευσεβείς θησαυρούς της με εικόνες κυρίως της Βρεφοκρατούσας και αναπτύσσεται μία μεγάλη αγιογραφική παραγωγή χιλιάδων αντιγράφων των θαυματουργών εικόνων που βρίσκονται στη Μόσχα και διοχετεύονται στη θρησκευτική αγορά.

Η Παναγία του Τιχβίν, του Καζάν, του Βλαδιμίρου, του Σμολέμσκ γίνονται γνωστές μέσα από χιλιάδες και απλά αντίγραφα. Πολλές εξέχουσες προσωπικότητες δωρίζουν ρωσικές εικόνες σε μοναστήρια και εκκλησίες του ελλαδικού χώρου. Αρκετοί είναι οι ευσεβείς που προμηθεύονται τις εικόνες για προσωπική λατρευτική τους χρήση. Είναι οι λεγόμενες εικόνες «ευρείας ζήτησης» που διακινούνται εύκολα μέσω του εμπορίου, των μοναχών και προσκυνητών. Πολλά χωριά στη Ρωσία αναλαμβάνουν την αγιογράφηση εικόνων που πωλούνται σε πανηγύρεις.[1]

Ο Απόστολος Παπαβασιλείου έφιππος ανθυπίατρος. Αρχείο Απ. Π.

Το πρόσωπο που βρήκε την εικόνα-αντίγραφο της Παναγίας Τιχβίν, την είχε ως φυλακτό κατά τη διάρκεια της υποχώρησης, και την έφερε με ευλάβεια στην Ερμιόνη, είναι ο Ερμιονίτης αείμνηστος Απόστολος Παπαβασιλείου (1894-1990), ο ιατρός, ο οποίος το 1922 υπηρετούσε στο 1^ο τάγμα 53^ο Σύνταγμα πεζικού τη λεγόμενη «Ανεξάρτητη Μεραρχία». Είναι σημαντικό πιστεύω να αναφέρω λίγα λόγια για την άγνωστη θρυλική και ηρωική Ανεξάρτητη Μεραρχία και το σπουδαίο έργο που επιτέλεσε.

Συνέχεια ανάγνωσης →

Πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση μνήμης για τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική καταστροφή.

Πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 2 Ιουλίου 2022, στον αύλειο χώρο του Κοινοτικού Καταστήματος Ερμιόνης (πρώην Δημοτικό Σχολείο), η εκδήλωση μνήμης για τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική καταστροφή.

Το ιστορικό χρονικό των γεγονότων ξεδίπλωσε η πρόεδρος του ΙΛΜΕ, Τίνα Αντωνοπούλου με αναφορές αρχικά στον Α΄ παγκόσμιο Πόλεμο, τη θριαμβική είσοδο του Ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη καθώς και τα σημαντικά ανταλλάγματα, που απέσπασε η Ελλάδα με τη συνθήκη των Σεβρών (1920).

Στη συνέχεια μίλησε για τον εθνικό διχασμό, την ήττα του Ελληνικού στρατού (Αύγουστος του 1922), τις ανθρώπινες απώλειες, την προσφυγιά και το αποτύπωμα της στην κοινωνική και οικονομική ζωή των Ελλήνων καθώς και για τη συνθήκη της Λωζάνης (1923) και την ανταλλαγή πληθυσμών.

Τέλος έκλεισε την ομιλία της με μικρή αναφορά στην αξιόλογη εργασία του Ερμιονίτη Γιώργου Φασιλή με τίτλο «Το χρονικό μιας τραγωδίας. Η υποδοχή των προσφύγων του 1922 και η ζωή τους στην Ερμιόνη». Ολόκληρο το κείμενο της εργασίας φιλοξενείται στην ιστοσελίδα του ΙΛΜΕ.

Η Ευαγγελία Ηλιού και η Βενετία Κωστελένου, μέλη του ΘΟΕ, απέδωσαν με δραματοποιημένο τρόπο αποσπάσματα από τα «Ματωμένα χώματα» της Διδούς Σωτηρίου. Επίσης απήγγειλαν ποιήματα του Κωστή Παλαμά και του Νίκου Τουτουντζάκη, που αποτελούν «λυγμούς πόνου» για τις αλησμόνητες πατρίδες.

Ακολούθως ανέβηκε στο βήμα ο καθηγητής Γιώργος Αρχοντάκης, πρόεδρος της Ένωσης Σμυρναίων, ο οποίος μίλησε με θέμα «Σμύρνη, καλλίστη πασών των πόλεων». Επισήμανε στην αρχή της ομιλίας του τα πλεονεκτήματα, τα οποία πρόσφερε στη Σμύρνη η γεωγραφική θέση και το κλίμα της, καθώς και την πνευματική και οικονομική της άνθιση από την αρχαιότητα μέχρι και την κατάκτησή της από τους Οθωμανούς Τούρκους.

Στη συνέχεια αναφέρθηκε στη μεγάλη ανάπτυξη της Σμύρνης σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας από τον 17^ο αιώνα μέχρι και τη μεγάλη καταστροφή του 1922. Στάθηκε κυρίως στον κυρίαρχο ρόλο των Ελλήνων κατοίκων της στους τομείς της παιδείας, της οικονομίας, της κοινωνικής και της πνευματικής ζωής και τελικά στην ανάδειξή της ως πόλης κατεξοχήν ευρωπαϊκής μέσα στο πλαίσιο της φθίνουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Δυστυχώς, η ευδαιμονία αυτή προκάλεσε την έντονη αντίδραση μεγάλων ευρωπαϊκών κρατών, που είχαν ήδη αναπτύξει σαφείς εθνικιστικές διαθέσεις, και οδήγησε στην εξόντωσή της.

Ο ομιλητής έκλεισε την ομιλία του με την απαγγελία του ποιήματος του Τζωρτζ Χόρτον, Γενικού Προξένου των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής στη Σμύρνη και αυτόπτη μάρτυρα των τραγικών γεγονότων, που έχει τον τίτλο: «Μαρτυρική πόλη».

Την εκδήλωση πλαισίωσε η Χορευτική Ομάδα του Δήμου Ερμιονίδας υπό τη διεύθυνση του χοροδιδάσκαλου Δημήτρη Κοντοκάλη, που μας ταξίδεψε στην Ανατολή με Μικρασιάτικους χορούς και ενθουσίασε το κοινό.